خبرگزاری فارس: اکثر دانشگاههای فرانسه رایگان است و تمام متقاضیان ورود به مراکز آموزش عالی فرانسه ملزم به گذراندن دوره کالج زبان فرانسه به مدت یکسال و حضور درآزمون مهارتهای زبان فرانسه و ثبوت مهارتهای تحصیلی خود برای ادامه تحصیلات به زبان فرانسه هستند.
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه خبرگزاری فارس، در نظام آموزش عالی فرانسه مطابق قانون مصوب26 ژانویه 1984،از دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور، تحت عنوان مراکز عمومی آموزشی با ویژگیهای علمی، فرهنگی و حرفهای یاد میشود.
رشتههای مختلفی در دانشگاههای کشور فرانسه ارائه میشود که هر یک در واحدهای آموزشی و تحقیقاتی جداگانهای بر رشتههای خاص آموزشی متمرکز شده و اهداف عمومی خاصی را دنبال میکنند. دانشگاههای کشور فرانسه، برمؤسسات،کالجها، دپارتمانها، کتابخانهها و مراکز تحقیقاتی که توسط شورای نظارت دانشگاهها نظارت و بررسی میشوند، مشتمل میشود. هر بخش از دانشگاههای کشور از اساسنامه و ساختار خاص برخوردار هستند.
ارائه طرح دولت محافظه کار ائتلافی فرانسه که هدف سنتی و همیشگی جایگزینی نظام آموزش عالی فرانسه که ریشه در عصر ناپلئون داشته و اصل دسترسی همگانی دانش آموزان به دانشگاهها از بنیادهای اساسی آن محسوب میشود، به کنار نهادن مدل آنگلوساکسونی (روشهای رایج در کشورهای انگلیسی زبان به ویژه امریکا) که از دانشگاه اساساً تحت عنوان جایگاهی برای اجرای پژوهشهای علمی یاد کرده و خواهان دسترسی محدود دانش آموزان به امکانات آموزشی هستند، منجر شده است.
بر پایه سیاستهای جدید آموزشی، دانشجویان از برنامههای آموزشی عمومیتری در نخستین نیمسال تحصیلی خود (Semestre) برخوردار میشوند که آنها را برای ورود به یکی از هشت رده (Courses)فراگیر و اصلی آماده میکنند و این درحالی است که درحال حاضر دانشجویان، از بدو ورود به دانشگاه تحت گزینش تخصصی علمی قرار میگیرند.
در کشور فرانسه، آموزش عالی، همانند مقاطع آموزش ابتدایی و متوسطه، به صورت دورهای سازماندهی میشود. نخستین دوره به صورت تئوری بوده و 2 سال طول میشود و به کسب مدرکBEUG معادل با دیپلم آموزش عالی انگلستان منتهی میشود.
دومین دوره آموزشی نیز 2 سال طول میکشد، در پایان نخستین سال آموزش مدرک کارشناسی و در پایان دومین سال آموزش مدرک کارشناسی ارشد ارایه میشود.
سومین دوره نیز، به دانشجویان منتخب کارشناسی ارشد اختصاص یافته و به کسب مدارک عالی (راه گشای آموزش مقطع دکتری) منتهی میشود.
* 84 دانشگاه و 232 کالج در سراسر کشور فرانسه فعالیت میکنند
آموزش عالی در فرانسه، مجموعه دانشگاهها، انستیتوهای تخصصی و مدارس عالی را دربر میگیرد. طبق آخرین آمار بدست آمده، مجموعه فوق پذیرای تعداد200/2 هزار دانشجو و70 مدرس است.
84 دانشگاه و 232 کالج در سراسر کشور فرانسه فعالیت میکنند که از این تعداد 14 دانشگاه و 800 واحد آموزشی و پژوهشی در منطقه پاریس تمرکز دارند.
آموزش دانشگاهی در کشور فرانسه طی 3 مرحله متوالی به علاقمندان ارائه میشود، مرحله نخست آموزشی (آموزش2ساله) دوره آموزش عمومی و جهتیابی است. گواهینامه عمومی تحصیلات دانشگاهی(DEUG) گزینشهای بسیار زیادی را دربر میگیرد.
مرحله دوم آموزشی (آموزش2- 1ساله)، دوره تعمیق و آموزش تخصصی است که آموزشهای عمومی و نهایی فنی و حرفهای را به عنوان پیشفرض ارائه میکند. مدرک اعطایی، مدرک کارشناسی یاکارشناسی ارشد است و مستلزم گذراندن آزمون کنکور عمومی است.
مرحله سوم آموزشی (آموزش5 ـ 1 ساله) که دوره عالی تخصصی و آموزشی ـ پژوهشی است.
مرحله چهارم آموزشی (آموزش2 ـ 1 ساله) که بر جهتگیری پژوهشیDEA یا گذراندن دوره آموزش عالی تخصصی (DESS) منتهی میشود.
مرحله پنجم آموزشی ( آموزش دانشگاهی و پژوهشی مدرک دکتری)
شهروندان فرانسوی که به گذراندن موفقیت آمیز محورهای آموزشی اول و دوم آموزش متوسطه نائل شوند، از حق ورود به مراکز آموزش عالی برخوردار میشوند.
* پذیرش دانشجویان در رشتههای پزشکی و مهندسی با کنکور است
این درحالیست که پذیرش دانشجویان دررشتههای پزشکی و مهندسی دانشگاههای فرانسه عموماً از طریق برگزاری آزمون کنکور صورت میگیرد. آموزش دانشگاهی در مراکز آموزش عالی فرانسه از3 سیکل مجزا برخوردار بوده و مجموع دورههای آموزشی طی سیکل اول و دوم بر4سال بالغ میشود. لازم به ذکر است که دورههای آموزشی 3 سیکل فوق رایگان است.
زبان تدریس مراکز آموزش عالی کشورفرانسه، زبان فرانسه است. عمده شهرت دانشگاههای این کشور، بر رشتههای حقوق و علوم سیاسی تمرکز یافته است.
سال تحصیلی دانشگاههای فرانسه طی ماههای اکتبر و سپتامبر آغاز میشود.
* اکثر دانشگاههای فرانسه رایگان هستند
اکثر دانشگاههای فرانسه رایگان بوده و تمام متقاضیان ورود به مراکز آموزش عالی فرانسه ملزم به گذراندن دوره کالج زبان فرانسه به مدت یکسال و حضور درآزمون مهارتهای زبان فرانسه و ثبوت مهارتهای تحصیلی خود برای ادامه تحصیلات به زبان فرانسه هستند.
آزمون ورودی دیگری نیز در ارتباط با رشتههای تخصصی مورد نظر متقاضیان برگزار میشود که با توجه به حد نصاب و نمرات متقاضیان، در قالب دورههای آموزش پیش دانشگاهی3 ماهه تا یک ساله از سوی دانشگاه به آنان ارائه میشود تا از لحاظ سطح معلومات از تراز سطح اول دانشگاه برخوردار شوند.
گفتنی است که آزمون زبان فرانسه هر ساله در سفارت فرانسه در محل اقامت متقاضیان یا در کشور فرانسه برگزار میشود. در صورت برخورداری از مدرک DALF، متقاضیان از گذراندن آزمون زبان معاف میشوند.
دورههای آموزش عالی درکشور فرانسه در دانشگاهها، مدارس عالی مهندسی و دانشکدههای هنرهای زیبا ارائه میشوند. افرادی میتوانند به دانشگاهها و مؤسسات فوق راه یابند که از دیپلم متوسطه Baccalaureate)Bac) برخوردار باشند.
* شرط ورود به دانشگاه برای داوطلبان خارجی، قبولی در آزمون زبان فرانسه است
برای ورود به مراکز آموزش عالی دولتی نظیر مدارس عالی دولتی (Nation ale Ecole) و مؤسسات تربیت نیروهای متخصص از داوطلبین آزمون تخصصی به عمل میآید. این در حالی است که شرط ورود به دانشگاهها و مراکز آموزش عالی برای داوطلبین خارجی (غیر بومی) قبولی در آزمون ورودی سراسری زبان فرانسه است.
مطابق قانون مصوب 26 ژانویه 1984موسوم به قانونSAVARY، آموزش عالی به عنوان سرویس عمومی تحصیلات تکمیلی به رسمیت شناخته شد. از جمله مهمترین وظایف مراکز آموزش عالی کشور فرانسه میتوان به مواردی همچون ارائه آموزشهای مقدماتی و پیوسته تکمیلی، راهبری تحقیقات علمی و فنی و بهرهگیری از نتایج تحقیقات، اشاعه فرهنگ اطلاع رسانی علمی و فنی و ارتقای همکاریهای بین المللی آموزشی اشاره کرد.
آموزش عالی درکشور فرانسه از 3 دوره (سیکل) مجزا با عناوین سیکل اول مشتمل بر آموزشهای مقدماتی علوم، سیکل دوم مشتمل بر تکمیل دورههای علمی و سیکل سوم مشتمل بر پژوهشهای پیشرفته علمی متشکل میشود.
طی سیکل اول آموزش عالی دانشجویان با گذراندن دوره آموزشی2 تا 3 ساله مشتمل بر1100 ساعت آموزش تئوری و عملی موفق به اخذ مدارک علمیDiplomas d Etudes Universitaires Generales)DEUG)،گواهینامه تکنسین عالیBrevet Technician Superieur)BTS) یا دیپلم فنی دانشگاهی با عنوانInstitute Universitaires de Technologies)D. U. T.)میشوند.
مدرکSUPERIEUR (B.T.S) BEVETDE TECHNECIEN که پس از احراز دیپلم کامل متوسطه (گذراندن دوره آموزشی12ساله) در رشتههای عمومی یا فنی و پس از طی دوره آموزشی 2 تا 3 سال به فارغ التحصیلان اعطاء میشود. محتوای این دوره بر آموزشهای علمی و عملی و کسب کارآیی در مشاغل مختلف مشتمل میشود.
مدرک (I.U.T(INSTITUTS UNIVERSITARES DE TECHNOLOGY که در مؤسسات آموزش عالی تکنولوژی به فارغ التحصیلان اعطا میشود.
* حضور درکلاسهای مقدماتی ادبی برای ورود به مدارس عالی الزامی است
از جمله مهمترین کلاسهای مقدماتی میتوان به کلاسهای ادبی، علمی و اقتصادی اشاره کرد.
حضور درکلاسهای مقدماتی ادبی به مدت 2سال و شرکت در آزمون ورودی برای ورود به مدارس عالی الزامی است.
حضور درکلاسهای مقدماتی علمیبه مدت(2سال)و شرکت درآزمون ورودی جهت ورود به مدارس عالی مهندسی الزامیاست.حضور درکلاسهای مقدماتی اقتصاد به مدت(2سال) و شرکت در آزمون ورودی برای ورود به مدارس عالی اقتصاد الزامیاست.
لازم به ذکر است دانشجویانی که پس از گذراندن کلاسهای مقدماتی2 ساله، در آزمون ورودی پذیرفته شوند، از مجوز حضور در مراکز آموزش عالی برخوردار میشوند.
مدارس عالی نیز به تربیت مدرسین و پژوهشگران در حوزه ادبیات، علوم انسانی، اقتصاد و علوم مبادرت میکنند.
* ارزشیابی دانشجویان توسط دانشگاهها صورت میپذیرد
ارزشیابی دانشجویان توسط خود دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور صورت میپذیرد. مدارک دانشگاهی نیز معمولاً بر مبنای موفقیت دانشجویان در آزمونهای کتبی و شفاهی به آنان اعطا میشود.
دانشگاهها معمولاً به ارزشیابی پیوسته از سطح دانش دانشجویان که مطابق با ارزشیابی به عمل آمده بر مبنای میزان عملکرد دانشجویان در خلال سال تحصیلی است، مبادرت میکنند.
مطابق قانون مصوب26 ژانویه 1984، کمیته ارزشیابی ملی فرانسه تشکیل یافت. کمیته مذکور به تشکیل نهاد نظارتی مستقلی مبادرت کرده و از فعالیتهای خاص و استقلال مالی بر خوردار است. کمیته ارزشیابی ملی به بررسی و تأیید عملکرد دانشگاهها، کالجها و تمام مراکز و مؤسسات تحت نظارت وزارت آموزش عالی کشور مبادرت میکند.
کمیته مذکور همچنین مسئولیت ارزشیابی مؤسسات تحت نظارت وزارتخانه آموزش و پرورش ملی را بر عهده دارد.
عملکرد کمیته مذکور تنها به ارزشیابی مؤسسات محدود نمیشود. بلکه تأیید کیفیت فعالیتهای تحقیقاتی و آموزشی، آموزش معلمان، آموزش تکمیلی، نظارت بر کادر و خدمات آموزشی، نظارت بر روند آموزشی دانشجویان و تنظیم قراردادهای ملی و بین المللی نیز بر عهده نهاد فوق است.
گفتنی است که در جهت انجام امور فوق، کمیته مذکور به تصویب مجموعهای از شاخصهای اجرایی مبادرت کرده است. کمیته ارزشیابی ملی همچنین به ارائه گزارش سالیانه از عملکردهای خود و وضعیت آموزش عالی و تحقیقات به رئیس جمهور مبادرت میکند.
* فرانسه از تاریخچهای غنی در روشهای ارزشیابی کیفی دانشگاهها برخوردار است
به طور کلی میتوان گفت که درمیان کشورهای اروپایی، کشور فرانسه از تاریخچهای غنی درخصوص روشهای ارزشیابی کیفی مراکز آموزش عالی برخوردار است.
ریشههای مفهوم اعتبار بخشی در کشور فرانسه به زمان ریاست دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور توسط نماینده گان پاپ یا اسقف به عنوان اشخاصی که از نقش قاطع و مشخص در شکل مدرن آموزش فرانسه برخوردار بودند، باز میشود. به عبارت دیگر نهاد تصمیم گیرنده درباره تعیین مواد آموزشی و نحوه تدریس دروس آموزشی، شخص پاپ بود. در این الگو قدرت خارجی واحدی مسئولیت نظارت بر سیستم آموزشی دانشگاههای کشور را بر عهده داشت. این در حالی است که در سال 1985،کمیته ارزشیابی ملی با اهداف نظارت و قضاوت صحیح و قانونی در خصوص کیفیت فعالیتهای تحقیقاتی و آموزشی مراکز دانشگاهی کشور و قضاوت صحیح در خصوص نحوه عملکرد دانشگاهها و اجرای صحیح مسئولیتهای اداری ـ آموزشی تشکیل یافت.
کمیته مذکور نهاد مستقل دولتی است که از جمله ویژگیهای کاری آن میتوان به رعایت اصل گفت و شنود مستمر میان اعضای گروه ارزشیابی اشاره کرد.
در کشور فرانسه ارزشیابی مراکز آموزش عالی توسط ارسال دعوتنامه به مراکز دانشگاهی و اجرای نظارتهای آموزشی مرتب در فواصل زمانی 8سال یکبار صورت میگیرد. گفتنی است که ارائه گزارش ارزشیابیهای به عمل آمده ازهر یک ازمؤسسات آموزش عالی ازمرحله بازدید تا خاتمه حدود یک سال به طول میانجامد. در این روش ارزشیابی، اهداف و دستاوردهای دانشگاههای کشور من جمله نظارت بر آموزش مداوم و تحقیقات، مدنظر قرارمیگیرد.
لازم به ذکراست، درکشور فرانسه فاکتور آموزش و تحقیقات در تمام فعالیتهای اولیه مؤسسات آموزش عالی مشهود است. در وهله دوم تجزیه و تحلیل دادههای لازم برای نیل به تصویر کیفیت عملکرد دانشگاهها صورت گرفته و گزارش آن به گروه ارزشیابی ارائه میشود.
گروه ارزشیابی که از سوی کمیته ملی ارزشیابی ماموریت ارزشیابی عملکرد مراکز آموزش عالی کشور را عهده دار است، به بررسی گزارشات ارزشیابی پرداخته و سپس در چارچوب اهداف دانشگاه به گفت و شنود با مسئولان دانشگاهی مبادرت میکند.
گزارش ارزشیابی که برای اطلاع رسانی به دانشگاهیان انتشار مییابد، برحوزههایی نظیر گزارش وضعیت آموزشی دانشگاهها، زندگی دانشجویی، مدیریت منابع انسانی و مدیریت مالی دانشگاهها تمرکز دارد.
گفتنی است که نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده توسط کمیته فوق به طور غیرمستقیم در تغییر میزان بودجه تحقیقاتی و بودجه سالیانه مرکز ذیربط دخالت دارد.
لازم به ذکر است که در تدوین روش ارزشیابی فوق مشاورههایی با هیئت علمی مراکز آموزش عالی صورت گرفته و تصمیمات ماخوذه به تأیید اعضای آن میرسد. عوامل متعددی سبب شده تا اعمال سیاست ارزشیابی مراکز آموزش عالی از اهمیت قابل توجهی در کشور فرانسه برخوردار شود که از آن جمله میتوان به افزایش تعداد فارغالتحصیلان مقطع آموزش متوسطه، افزایش نرخ صعودی متقاضیان ورود به مراکز آموزش عالی، نیل به پیشرفتهای چشمگیر تکنولوژی و جنبش علمی دانشگاهی در سراسر اروپا اشاره کرد. عوامل مذکور تاحدودی سبب شده است که اکثریت قریب به اتفاق دانشگاههای کشور فرانسه با موضوع گزینش و تخصصی شدن رشتههای دانشگاهی مواجه شدند. از سوی دیگر کاهش رشد اقتصادی کشور طی دهه1990، سبب شده که دانشگاهها از بودجه کافی برخوردار نبوده و از این روی، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور به سوی تأمین منابع مالی خود از محل منابع مالی غیر دولتی من جمله جوامع محلی و منطقهای، روی آورند. تحت چنین شرایطی، دانشگاههای کشور برنیازهای محلی و منطقهای در جهت برآورده کردن این نیازها و برقراری کیفیت آموزش دانشگاهی تأکید داشتند.
گفتنی است، با استفاده از نتایج ارزشیابیهای به عمل آمده طی سالهای اخیر نوآوریها و تغییرات عمدهای بر دورهها و رشتههای آموزش عالی اعمال شده است که از آن جمله میتوان به ارائه دورههای آموزشی کارشناسی و کارشناسیارشد میان رشتهای نظیر مدیریت اقتصادی ـ اجتماعی، زبانهای خارجی کاربردی، ریاضیات کاربردی در علوم اجتماعی و کارشناسیارشد علوم و مدیریت اشاره کرد.
* نظام ارزشیابی فرانسه مشتمل بر ارزشیابیهای درونی و بیرونی است
به طور کلی میتوان گفت که نظام ارزشیابی آموزش عالی کشور فرانسه مشتمل بر ارزشیابیهای درونی و ارزشیابیهای بیرونی بوده که از این طریق تا کنون 86 دانشگاه در طیف ارزشیابیهای کیفیت آموزش عالی قرار گرفتهاند.
با توجه به افزایش تعداد فارغالتحصیلان مقطع آموزش متوسطه، از یک سو نرخ تقاضای افراد جهت ورود به مراکز آموزش عالی افزایش یافته و از سوی دیگر، به واسطه پیشرفت تکنولوژی، برخورداری از تخصص و مهارتهای حرفهای برای اشتغال در بازار کار الزامی است.
از این روی، نظام آموزش عالی کشور فرانسه به ویژه دانشگاهها با 2 مسئله (تخصصی سازی و گزینش تحصیلی) مواجه هستند. این در حالی است که، دانشگاهها به واسطه کاهش رشد اقتصادی طی دهه پایانی قرن20، از توان پاسخگویی به نیازهای کمی و کیفی دانشجویان عاجز بودهاند. از این روی، به منظور تأمین بودجه و منابع مورد نیاز خود به سوی منابع دیگر (منابع غیر دولتی) روی آوردهاند که از آن جمله میتوان به جوامع محلی و منطقهای اشاره کرد.
تا پیش از تأسیس انستیتوهای دانشگاهی تکنولوژی طی سال 1967، آموزش عالی به دانشکدههایی با گرایش گسترش فرهنگ عمومی و پژوهش و مدارس عالی عهدهدار تربیت کادر مدیریتی کشور، تفکیک میشد. گفتنی است، دانشکدههای پزشکی و حقوق که در چارچوب دانشگاه کارآموزی حرفهای فعالیت میکردند، از این قاعده مستثنی بودند.
از اوایل دهه1970، وضعیت فوق دگرگون شد. دلیل عمده تحول، افزایش نرخ تقاضای بازار کار و مؤسسات تولیدی است که خود بر تخصصیتر شدن آموزش منجر شده است.
به عنوان مثال، طی دوره زمانی خاص، کشور فرانسه با کمبود مهندس مواجه بوده و تربیت مهندسین به کمک مدارس عالی- با توجه به نخبهگرایی و ضوابط پذیرش بسیار دشوار پاسخگوی نیاز بازار کار نبود. از این روی،24 رشته تحصیلی در قالب تحصیلات دانشگاهی که به دیپلم مهندسی منتهی میشد، ایجاد شد. علاوه براین، به موازات فعالیت مرکز دولتی فوق، مراکز آموزش عالی خصوصی نیز آغاز به فعالیت کردهاند. مراکز مذکور عهدهدار مسوولیت تربیت تکنسین عالی(STS) و ارائه آموزشهای بازرگانی و مدیریت هستند.
از جمله دیگر اصلاحات آموزشی که در جهت هر چه تخصصیتر شدن آموزش عالی اعمال شده است، میتوان به طراحی و ایجاد مقاطع آموزش کارشناسی و کارشناسیارشد چند رشتهای(Pluri Disciplinarie) با اهداف مشخص کاربردی اشاره کرد که از آن جمله مدیریت اقتصادی ـ اجتماعی (AES)، زبانهای خارجی کاربردی (LEA)، ریاضیات کاربردی در علوم اجتماعی (MASS) و روشهای کامپیوتر کاربردی در مدیریت (MIAGE) قابل توجه است. بنا بر بررسیهای به عمل آمده توسط کمیته ملی ارزیابی دانشگاهها، با توجه به تأکید بر مطالعه دروس نظری و کاربردی و پیگیری اهداف مشخص، جریان یاددهی یادگیری از کیفیت بالاتری برخوردار است.
* دانشگاههای فرانسه 70 هزار استاد دارند
اساتید مراکز آموزش عالی کشور فرانسه بر70 هزار نفربالغ میشود که از این میان میتوان به 17هزار و 600 نفر استاد دانشگاه (20%.)، 28 هزار نفر استاد کنفرانس(40%) و 12هزار نفر اساتید درجه 2 که به صورت قراردادی در آموزش عالی اشتغال دارند، اشاره کرد. لازم به ذکر است که 78 درصد اساتید در دانشگاهها، 9/11 درصد درانستیتوهای فنی دانشگاهی (IUT) و 9/9 درصد در مدارس عالی و سایر مؤسسات عالی فعالیت دارند.
طبق آخرین آمار به دست آمده، تعداد دانشجویان مراکز آموزش عالی کشور فرانسه نیز بر 200/2 هزار نفر که حدود500/1 هزار نفر از آنان در دانشگاههای رسمی فعالیت دارند، بالغ میشود.