شرط معدل شاخص استانداردی برای گزینش نیروی انسانی نیست

اشاره:
دکتر محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور هفته گذشته در دیدار با مدیران و کارکنان معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی خواستار سر و سامان دادن به مقررات استخدامی کشور و آزمون‌های ورودی شد. وی در این دیدار گفت: باید این مقررات به گونه‌ای اصلاح شود که احساس عدالت در کشور تقویت شود.
ساماندهی مقررات استخدامی در دستگاه‌های دولتی همواره مورد تاکید کارشناسان و دست‌اندرکاران این بخش بوده است و بسیاری از این افراد نحوه و شرایط جذب در دوایر دولتی را عادلانه نمی‌دانند. نکته‌ای که رییس‌جمهور نیز بر آن تاکید کرد.
از جمله مقررات استخدامی اعمال شرط معدل در جذب نیروی انسانی است. قرار دادن این شرط همواره مورد بحث و کشمکش بین کارشناسان در این بخش بوده است. موافقان این مهم معتقدند معدل نشان‌دهنده هوش هیجانی افراد است و مخالفان آن نیز اعتقاد دارند نکته اصلی در جذب نیروی انسانی، مهارت، تخصص و تجربه افراد است و نه معدل آنان.
 در ذیل نظرات تعدادی از کارشناسان حوزه بازارکار را در این رابطه جویا شدیم:

شرط معدل برای مشاغل آموزشی
حمید حاج اسماعیلی کارشناس مسایل بازارکار قرار دادن شرط معدل را در مشاغل آموزشی مناسب اعلام کرد و گفت: در جذب کسانی که قرار است در بخش تئوری مشغول به کار ‌شوند می‌توان از  شرط معدل استفاده کرد، اما در دیگر بخش‌ها کار عملی، تجربه و مهارت است که اهمیت بیشتری دارد.
وی افزود: در تجربیاتی که تاکنون داشته‌ام افرادی که معدل بالایی داشته‌اند از کارآمدی مناسبی برخوردار نبوده‌اند و برعکس کسانی که معدل پایین داشته‌اند موفق‌تر عمل کرده‌اند.
این کارشناس بازارکار، اثر بخشی نیروی کار را یک ضرورت دانست و گفت: نیروهایی که در دوایر دولتی جذب می‌شوند با توجه به فیلترهای مختلفی که برای جذب از آن‌ها عبور می‌کنند، در صورتی که بهره‌وری لازم را نداشته‌ باشند به راحتی نمی‌توان آن‌ها را از مجموعه منفک کرد.
وی افزود: هر چقدر اخراج در دستگاه‌های دولتی سخت است، از طرف دیگر در بخش خصوصی به راحتی نیرو را اخراج می‌کنند و این واقعاً عادلانه نیست.
حاج اسماعیلی گفت: تا زمانی که تبعیض در بخش خصوصی و دولتی وجود داشته باشد گرایش به اشتغال در بخش دولتی بیش از بخش خصوصی است. زیرا در این بخش امنیت شغلی بالاتر است. این در حالی است که عمده نیروی کار ما در بخش خصوصی مشغول هستند.

جذب نیرو متناسب با سیاست‌های سازمان‌ها
دکتر مسعود نوری عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در این ارتباط به تشریح شیوه مناسب جذب نیرو اشاره کرد گفت: شرط معدل یکی از شرایط جذب نیروی انسانی است، به نظر من باید به طور کلی مقررات استخدامی اصلاح شود و نیروی انسانی متناسب با سیاست‌های سازمان‌ها جذب شود.
وی افزود: شیوه جذب نیرو در دستگاه‌های دولتی باید متناسب با استراتژی و سیاست‌های سازمان‌ها باشد. یعنی مشخص شود اصولاً سازمان چه اصول و اهدافی دارد و چه فعالیتی انجام می‌دهد و بعد برنامه جذب، هماهنگ و همسو با آن اجرا شود.
این کارشناس حوزه بازار کار تاکید کرد: باید انتظارات از نیروی انسانی مشخص شود و روش جذب هم برای هر سازمان متناسب با نیازها و شرایط فرهنگی سازمان انتخاب شود.
نوری ادامه داد: اینکه بخواهیم یک فراخوان عمومی و گسترده داشته باشیم و یک آزمون عمومی برگزار کنیم پاسخگوی نیاز سازمان بصورت تخصصی نیست. این است که ما عموماً توصیه می‌کنیم که برای هر سازمان متناسب با نیازهای آن و خواسته‌های مدیران سازمان، نیرو جذب شود و هماهنگی کامل در رابطه با شغل وجود داشته باشد.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد، در مورد ضرورت آزمون استخدامی گفت: نمی‌توان گفت آزمون استخدامی بطور کلی روش غلطی است. به عنوان فرآیندی که اطلاعات خاصی از متقاضیان شغل به ما می‌دهد لازم است اما نباید به آن اکتفا کرد. یعنی مراحل بعد را به عنوان مکمل آزمون باید به کار گرفت تا انتخاب و جذب بصورت منطقی انجام شود.

ادغام شرط معدل با تجربه کاری
علی غلامی استاد کارآفرینی دانشگاه تهران نیز بر ادغام شرط معدل با تجربه کاری تاکید کرد و گفت: قرارداد شرط معدل در جذب نیروی انسانی از 2 جهت قابل بررسی است. اول اینکه این شرط باید وجود داشته باشد زیرا به نوعی نشان دهنده هوش هیجانی افراد است، اما از طرف دیگر این شرط نباید به عنوان شرط تعیین کننده باشد.
وی افزود: آنچه در جذب نیروی انسانی اهمیت دارد تجربه کاری افراد است. کارجویان فراوانی وجود دارند که معدل بالایی ندارند اما با فنون و مهارت کار آشنایی و تجربه کاری مناسبی دارند که در صورت اعمال شرط معدل نادیده گرفته می‌شود.
این استاد کارآفرینی، برگزاری دوره‌های آموزشی پیش از جذب نیروی کار را یک ضرورت عنوان کرد و گفت: سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف باید قبل از به کارگیری افراد دوره‌های آموزشی برگزار کنند. در این صورت است که نیروی کار جذب شده قابلیت انجام امور تخصصی دستگاه‌ها را دارد.
وی خاطر نشان کرد: در مجموع باید شرط معدل در جذب افراد وجود داشته باشد اما نباید یک فاکتور تعیین‌کننده باشد.
غلامی در پایان تصریح کرد: هیچ‌گاه نمی‌توان معدل افراد را در دانشگاه‌های مختلف یکسان در نظر گرفت. به عبارت دیگر معدل فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های مختلف را نمی‌توان بر یک اساس ثابت ارزش‌گذاری کرد.

جذب براساس هوش هیجانی
دکتر فرشید صیف ، کارشناس حوزه بازار کار نیز در این رابطه معتقد است: در هر گونه‌ ارزش داوری، مسئولیت اخلاقی وجود دارد. نمی‌شود برای یک نظام جذب و گزینش با یک ارزش داوری ساده حکم صادر کرد. اساساً از لحاظ اخلاقی باید جذب منابع انسانی از طریق فراخوان ملی باشد. باید فرصت اشتغال در اختیار همه قرار گیرد و اطلاع‌رسانی شفاف و کاملی انجام شود.
وی افزود: باید شاخص‌های جذب نیرو تعریف شده باشد و داشتن هوش هیجانی (IQ) یکی از اصلی‌ترین آن‌هاست. قطعاً‌ کسانی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار نیستند به جای حل هوشمندانه مسائل به مواجهه هیجانی روی می‌آورند. مواجهه هیجانی نیز یا منجر به ستیز، چالش و درگیری و یا منجر به گریز و قهر می‌شود. تا جایی که بنده اطلاع دارم در موقعیت دولتی گزینشی که بتواند هوش هیجانی افراد را تست کند وجود ندارد. باید رگه‌های پنجگانه موجود در هوش هیجانی مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین جای ارزیابی دانش، مهارت، توانایی، تجارب و حتی الگوهای رفتار ارتباطی خالی است.
صیف، درادامه قرار دادن شرط معدل در جذب نیروی انسانی را یک رویه غیر استاندارد عنوان کرد و گفت: دارا بودن معدل بالا نمی‌تواند نشاندهنده اخلاق حرفه‌ای افراد  باشد.باید سیستمی درنظر گرفته شود که بر اساس آن بتوان اخلاق حرفه‌ای متقاضی استخدام را سنجید.
وی افزود: از طرف دیگر معدل افراد را نیز نمی‌توان کاملا رد کرد و آنرا در گزینش نیروی انسانی در نظر نگرفت، زیرا به هرحال آنان در کسب آن زحمت کشیده‌اند و تا حدودی نشاندهنده هوش هیجانی افراد است.

سخن آخر
شرط معدل‌ در جذب و استخدام نیروی انسانی باید به عنوان یکی از شروط و با نسبت تاثیر مشخص اعمال شود، حذف کامل آن نیز غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
وقتی ما در کشور با انواع و اقسام موسسات آموزش عالی روبرو هستیم و وقتی نظام برگزاری آزمون و ارزشیابی بسیار متفاوتی در مراکز آموزش عالی وجود دارد نمی‌توان از یک شرط ثابت تحت عنوان «شرط معدل» با نسبت تاثیر یکسان بهره جست.
استفاده از شرط معدل در مباحث تئوری و مشاغل آموزشی و پژوهشی تا حدودی قابل دفاع است، اما در مشاغل کاربردی و نیروهای صف، این شرط نمی‌تواند خیلی نشان دهنده سطح مهارت و تخصص افراد باشد به خصوص اینکه نظام آزمون و ارزشیابی ما نیز در سطح استانداردی از هماهنگی  نیست.
شرط معدل باید متناسب با سطح و نظام آموزشی دانشگاه‌ها و با نسبت تاثیر مشخص و نه به عنوان شرط ورودی، به کار گرفته شود.
لازم به ذکر است،  بازار کار در سلسله گزارشاتی به بررسی مقررات استخدامی و بایدها و نبایدهای آن می‌پردازد و آمادگی دارد تا نظرات کار شناسان را در این رابطه منعکس کند.