بر عوامل ژنتیکی و سرعت رشد ترکیب جیره غذایی، مدیریت، عفونتها و سموم قارچی نیز باعث بروز مشکلات پا میگردند یکی از رایجترین این مشکلات دیسکندر و پلازیای درشت نی است. علت این عارضه نقص در کندرویستهای در حال تکثیر در صفحه رشد است. از نظر بافتشناسی دیسکندر و پلازیا تجمع غضروف فاقد عروق و عمدتاً شامل کندرویستهای در حال تقسیم است.
عوامل مؤثر در بروز مشکلات پا :
1- مواد معدنی :
مواد معدنی گروهی از مواد مغذی میباشند که ضرورت وجود آنها در جیره طیور تشخیص داده شده است.
املاح معدنی فقط 4% از وزن بدن حیوانات را تشکیل میدهند ولی بعلت نقشهای مختلف در واکنشهای بیوشیمیایی بدن از اهمیت ویژهای برخوردارند. مواد معدنی فاقد انرژی و پروتئین بوده ولی برای مصرف انرژی و پروتئین و نیز متابولیسم مواد غذایی در بدن طیور لازم میباشند. سطح نامناسب کلسیم به فسفر بر رشد و تکامل استخوانها تأثیر میگذارد یا کمبود هر یک از مواد معدنی فوق باعث اختلال در رشد استخوانها خواهد شد. کمبود کلسیم حتی با وجود فسفر کافی جیره باعث غیرطبیعی شدن استخوان میشود. افزایش غلظت کلسیم جیره غذایی درصد جذب کلسیم را کاهش میدهد کلسیم اضافی جیره با فسفر تولید فسفات کلسیم کرده و سبب بروز آثار کمبود فسفر میشود. کلسیم اضافی همچنین باعث افزایش نسبی PH دستگاه گوارش به 5/6 یا بالاتر میشود در این PH منگنز تشکیل یک کمپلکس غیر قابل حل را میدهد که قابل جذب در دستگاه گوارش نیست و همین کاهش جذب منگنز یکی از دلایل بروز پروزیس میباشد در ضمن روی نیز با اسید فیتیک تشکیل کمپلکس میدهد که برای جوجه غیر قابل دسترس میباشد. از طرف دیگر کلسیم در همان مکانهای جذب روی، مس و منگنز با آنها به رقابت پرداخته و باعث کاهش جذب آنها میشود. میزان جذب فسفر جیره بوسیله نوع ترکیب فسفر در غذا، PH روده، سن حیوان، ویتامین D و چربی جیره، نسبت کلسیم به فسفر، سن و سویه و میزان غلظت سایر مواد معدنی نظیر کلسیم، آلومینیوم، آهن، منگنز، پتاسیم و منیزیوم تحت تأثیر قرار میگیرد. مقادیر بالای آهن، آلومینیوم، و منیزیوم با تشکیل کمپلکس فسفاتهای نامحلول میتواند سبب کاهش جذب فسفر گردند. فیتات نیز فسفر را غیر قابل دسترس نموده فسفر را کاهش میدهد. ویتامین D در جذب فسفر نیز ایفای نقش میکند ویتامین D با دخالت سدیم باعث جذب فسفر در جهت خلاف گرادیان غلظت در دستگاه گوارش میشود.
PH حدود 5 باعث حلالیت بیشتر فسفر شده و جذب آنرا زیاد میکند. افزایش چربی جیره و یا عدم هضم آن سبب ایجاد صابون کلسیم که نامحلول است شده و در نتیجه جذب کلسیم کاهش پیدا میکند و لذا با کاهش نسبت کلسیم در مقابل فسفر جذب این عنصر کاهش مییابد. با افزایش سن طیور فعالیت آنزیم 25 هیدروکسی کوله کلسیفرول اهیدروکسیلاز افزایش مییابد این آنزیم باعث تبدیل 25 هیدروکسی کوله کلسیفرول به او 25 دی هیدروکسی کوله کاسیفرول شده که فرم فعال ویتامین D بوده و در جذب فسفر نقش دارد. تحقیقات زیادی اثر سویه طیور را بر جذب و متابولیسم کلسیم و فسفر نشان دادهاند هرچه احتیاج به فسفر بیشتر باشد بازده جذب آن در بدن بیشتر میگردد و در جذب فسفر با افزایش مقدار فسفر در جیره کاهش مییابد. نسبت کلسیم به فسفر در جذب آنها از روده تأثیر میگذارد اگر این نسبت بیشتر از 2 باشد مقدار رشد کاهش مییابد.
علاوه بر نسبت کلسیم بر فسفر بایستی مقدار دقیق این عناصر، غلظت ویتامین D در جیره منبع و مقدار کلسیم و فسفر قابل دسترس(1) مورد توجه قرار میگیرد. چنانچه نسبت کلسیم به فسفر در جیره در حد معمول باشد نیاز به ویتامین D را کاهش خواهد داد و در صورت کمبود ویتامین D هیچ نسبت از کلسیم به فسفر قادر نیست تشکیل استخوانها را در حد کفایت تأمین نماید. نسبت کلسیم به فسفر در جیره میتواند با نتایج رضایت بخشی بین 1:1 تا 2:1 متغیر باشد. نسبت 5:1/2 یک نسبت مرزی بوده درحالیکه افزایش این نسبت به 3:1/3 خطرناک بوده و باعث کاهش مصرف خوراک و کاهش رشد و کاهش خاکستر استخوان میشود. استخوان از یک قالب آلی محکم تشکیل شده که بوسیله رسوب املاح کلسیم تقویت میشود.
املاح متبلوری که در ماتریس استخوان رسوب میکنند از کلسیم و فسفات تشکیل شده و بصورت هیدروکسی آپاتیت میباشند یونهای منیزیوم، پتاسیم، سدیم و کربنات نیز درمیان املاح استخوانی وجود دارند که جذب سطوح کریستالهای هیدروکسی آپاتیت میشوند هورمون پاراتورمون موجب جذب املاح کلسیم از استخوانها و در نتیجه هیپرکلسیمی در مایع خارج سلولی میشود ویتامین D نیز اعمال مهمی در جذب استخوان و تشکیل استخوان دارد. تجویز مقدار زیاد ویتامین D موجب جذب استخوان میشود. همچنین در نبود ویتامین D اثر هورمون پاراتومون در جذب استخوان شدیداً کاهش مییابد. تحقیقات نشان داده که افزایش نسبت کلسیم به فسفر قابل استفاده جیره موجب افزایش مقدار کلسیم در استخوان درشت نی شده مقدار ذخیره فسفر را در استخوان کاهش میدهد. درحالیکه محدود کردن نسبت کلسیم به فسفر قابل استفاده در جیره باعث بالارفتن مقدار فسفر در استخوان و کاهش نسبت کلسیم به فسفر در استخوان درشت نی گردید. تحقیقات نشان داده که در پرندگانی که از جیره حاوی کلسیم بالا تغذیه کردند. خاکستر ساق پا پایینتر و نسبت کلیسم به فسفر بالاتر بود اما با افزایش فسفر جیره تا سطح 5/8 گرم در کیلوگرم جیره خاکستر ساق پا افزایش یافته و نسبت کلسیم به فسفر نیز افزایش یافت. افزودن ویتامین D به جیره باعث افزایش معنیدار نسبت کلسیم به فسفر ساق پا در ران گردید.
معمولاً اولین علامت کمبود فسفر کاهش آن در پلاسما است. در هنگام کمبود فسفر کلسیم خون و آنزیم فسفاتاز در پلاسما افزایش مییابد. به تدریج ذخیره و ابقاء کلسیم در استخوانها کاهش و سبب عارضهای بنام نرمی استخوان میشود همچنین در حالت بیماری نرمی استخوان ذخیره و ابقاء کلسیم و فسفر به مقدار کافی در غضروفها نبوده و یا بعلت کمبود در جیره غذایی مقدار قابل توجهی از این دو عنصر از استخوانها برداشت میشوند. علائم نرمی استخوان عموماً عبارتند از تورم و شکنندگی مفاصل، بزرگ شدن انتهای استخوانها، وجود برجستگیهای مهره مانند برجستگی بر سطح قدامی دندهها خشکی پاها میباشد چنانچه سندرم نرمی استخوان در اثر تغییر شکل در ساختمان طبیعی استخوان حادث میشود. پوکی استخوان (استئومالسیا) عارضهای است که در حیوانات بالغ در اثر کمبود کلسیم و فسفر رخ میدهد. در پرندگان بالغ در صورت عدم جبران کلسیم و فسفر برداشت شده از استخوانها این بخش ضعیف و شکننده میشود و تحت فشار وزن بدن ممکن است به طور ناگهانی شکنندگی استخوان عارض گردد. در اثر کمبود فسفر، سرعت افزایش وزن، مصرف غذا و خاکستر استخوان کاهش مییابد و ضریب تبدیل غذائی افزایش مییابد. همچنین کمبود روی تشکیل استخوان را متوقف کرده و با کاهش تقسیم و تکثیر سلولهای غضروف در صفحه رشد همراه است. آلکالین فسفاتاز استخوان و تراکم استخوان هم کاهش مییابد. اگر جوجهها با جیرههایی که از نظر روی کمبود دارند تغذیه شوند اختلالی شبیه پروزیس را از خود نشان میدهند. تشکیل «کمپلکس روی» یا «فیتات» یک ترکیب نامحلول و غیر قابل جذب را بوجود میآورد. تورم عمومی مفاصل نیز از علائم کمبود روی میباشد البته اگر میزان روی جیره غذایی نیز زیاد باشد مانع از جذب املاح معدنی بویژه کلسیم میشود.
مس: برای تشکیل طبیعی استخوان از راه تقویت کردن کل ساختمان کلاژن استخوان مورد نیاز است.
منگنز: برای تشکیل سولفات کندروتین که از موکوپلی ساکاریدهای ماتریکس الی استخوان میباشد ضروری است در اثر کمبود منگنز عارضه پروزیس دیده میشود. اثر کلسیم و فسفر در جیره غذایی بیش از اندازه باشد از جذب منگنز جلوگیری میکند همچنین زیادی منگنز در جیره باعث تورم مفصل خرگوشی و کوتاه شدن استخوانهای طویل میباشد.
2- اسیدوز متابولیکی ناشی از رشد سریع :
رشد سریع سبب اسیدوز متابولیکی احتمالاً به خاطر افزایش تولید محصولات فرعی متابولیکی مثل اسیدلاکتیک و دیاکسیدکربن میشود. طیور برای تعادل اسید و باز بدن لهله میزنند تا با از دست دادن بیشتر دیاکسیدکربن اسیدیته خون را کاهش میدهند به عبارت دیگر اسیدیته خون را به سمت قلیایی شدن پیشمیبرند.
3- پروتئین و اسید آمینه جیره :
اگر جیره غذایی حاوی پروتئین زیاد باشد در متابولیسم اسید فولیک ایجاد اختلال کرده و از این راه باعث افزایش ناهنجاریهای پا میشود. در کمبود اسید فولیک استخوانهای درشت نی کوتاه و خمیده شده و مفصل خرگوشی بزرگ میشود و در موارد خیلی شدید لغزش وترها را به همراه دارد.
4- توازن الکترولیتی :
در اثر عدم تعادل الکترولیتها دیسکندروپلازیای درشت نی (TD) ایجاد میشود اگر نسبت Na+K-CL 250 میلی اکی والان نباشد بسته به میزان تفاوت اسیدوز یا آلکالوز ایجاد میشود که هر دو بر روی استخوان تأثیر منفی دارد. مقدار زیاد CL نیز ممکن است سبب افزایش دیسکندروپلازیای درشت نی گردد. با جایگزین نمودن بیکربنات سدیم به جای بخشی از نمک طعام جیره میتوان دیسکندروپلازیای درشت نی را کاهش داد.
5- سموم :
سموم قارچی در غذا میتوانند میزان TD را افزایش دهند. به نظر میرسد کبالت و سموم قارچی مانع از دسترسی و 25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول شوند. همچنین زیر النون با ویتامین D3 ترکیب میشوند و سبب کمبود این ویتامین و در نتیجه سبب مشکلات اسکلتی میشود.
6- ویتامینها :
کمبود ویتامین A موجب کاهش ذخیره شدن کلسیم و توقف در رشد استخوانها و غضروفها میشود. ویتامین A برای فعالیت طبیعی استئوبلاست و استئوکلاست ضروری است. این ویتامین جذب رودهای روی را افزایش میدهد. مقدار زیاد ویتامین A نیز منجر به کاهش استحکام استخوان و شکستگی خودبهخودی استخوان و نازک شدن قشر استخوان میشود.
ویتامین B2 : کمبود آن باعث فلجی و پیچیدگی پنجه پا میشود.
بیوتین: کمبود بیوتین باعث بروز تغییر شکل ساق پا و یا پروزیس میشود و همچنین کمبود آن باعث تورم پوست پا ولنگش میشود.
اسید پانتونتیک: کمبود آن باعث ایجاد پروزیس و ترک پا میشود.
نیاسین: کمبود نیاسین باعث بزرگ شدن مفصل خرگوشی و زخم کف پا میشود.
کولین: کبود کولین باعث بروزپروزیس میشود همچنین زیادی کولین جذب ویتامین D را کاهش داده و باعث بروز مشکلات پا میشود.
ویتامین C : در ساخته شدن ماتریکس استخوان و ایجاد متابولیت فعال ویتامین D نقش دارد ساخته شدن ماتریکس در اثر کمبود ویتامین C دچار وقفه شده و کلسیم و فسفر نمیتوانند در آن ذخیره شوند.
و در مورد ویتامین D که قبلاً توضیح داده شد.
علاوه بر آنها پلت کردن غذا باعث ازبینرفتن برخی از ویتامینها از قبیل اسید فولیک میشود و کمبود اسید فولیک نیز باعث بروز عوارض استخوانی میشود. همچنین به نظر میرسد که با انجام برنامههای محدودیت غذایی در سنین اولیه و برنامه نوری متناوب توسعه استخوان را ادامه داد. بنابراین طیور قادر خواهند بود که با اسکلت قویتر افزایش وزن زیاد تحمل کنند بدون آنکه وزن نهایی بدن تحت تأثیر قرار گیرد. در تحقیقی که انجام گرفت مشاهده شد که جوجههایی که تحت محدودیت قرار نگرفتهاند بیشتر از جوجههای تحت محدودیت (یک روز درمیان) استراحت کردند. فقدان فعالیت در شیوع اختلالات پا سهیم است همچنین برنامههای نوری متناوب به خاطر افزایش فعالیت جوجهها سبب کاهش اختلالات پا میشود تولید آندروژن در اثر تحریک نوری ممکن است سبب خاتمه زود هنگام صفحه اپیفیزیال یا رشد استخوانهای طویل شود و بنابراین سبب افزایش تحمل استخوان شود البته انسداد عروق خونی نیز میتواند یکی از دلایل بروز دیسکندرو پلازیا باشد.